Prof. Dr. Nevzat ARTIK
Ankara Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Gıda Mühendisliği Bölümü –ANKARA
Ormansızlaşma nedir
Ormanlar çok yavaş toparlanan ekosistemlerdir. Ormanın yok olması durumunda bazı flora türleri ve dolaylı olarak orada yaşayan doğal yaşam tehlikededir. Ormansızlaşma, doğal nedenlerle veya insan faaliyetleri nedeniyle meydana gelebilir. Daha ileri gitmeden ormansızlaşmaya neden olan bir yangının kaynağı insanda olabilir veya bir ağaca yıldırım düşmesi gibi doğadan da kaynaklanabilir. Şu anda, ormansızlaşma oranı dünyada ve ülkemizde çok yüksektir. Ormanlar doğada değerli işlevlere hizmet eder ve onları kaybetmek çevreye çok zarar verir ve ayrıca ağaçlar büyüdükçe karbon tuttuğu için iklim değişikliğine de katkıda bulunur. Sadece bazı çok özel durumlarda bu süreç gezegen için faydalı olabilir.
Böylece, ormansızlaşma, bir büyük veya kontrolsüz günlük kaydı. Bu, daha sonra göreceğimiz gibi, ekosistemde büyük değişiklikler yaratmaktadır. Ormansızlaşmanın ana nedenleri insanın dikkatsiz davranmasıdır.
İnsan aktiviteleri Ormansızlaşmanın ana nedenidir ve ayrıca önlenebilir olduğu için en ciddi nedendir. Arasında insan kaynaklı ormansızlaşmanın ana nedenleri şunlardır:
- Milyonlarca hektar kereste ve diğer ürünleri çıkarmak veya ormanları tarım arazisine dönüştürmek için kesilmekte veya yakılmaktadır.
- Gelişmekte olan ülkelerde bu faaliyetler, daha çok ahşaba bağımlı ve arazi kullanımı üzerinde yeterli kontrol olmaksızın yürütülmektedir. Bu, odun veya kâğıt olmadan, yiyeceksiz yaşamakla ilgili değil, ancak ormanlar sürdürülebilir bir şekilde yönetilmelidir.
- Sürdürülebilir yönetim sertifikasına sahip ürünler edinmenin önemi buradan kaynaklanmaktadır.
- Zaman zaman, çiftçiler bazı ülkelerde(Brezilya) olduğu gibi, binlerce hektarlık ormanı yağmalıyor, böylece sığırlar bir veya iki yıl boyunca beslenebiliyor. Sonrasında toprak yorulur ve başka bir yere taşınmak zorunda kalırlar.
- Kent merkezlerinin genişlemesi, diğer bir ağaç kesme nedenleriveya insanın neden olduğu ormansızlaşmadır. Kırsal alanlarda nüfus azalırken, giderek daha fazla insan şehirlerde yaşıyor. Çılgınca inşa edilmiş ve bunun için ormanları yok ederek elde edilen alana yeni yapılar inşa edilmektedir.
Ormansızlaşmanın doğal nedenleri
Ormansızlaşmaya ne sebep olur? insan faaliyetleri dışında? Gerçek şu ki, bazıları var doğal kökenli ormansızlaşma nedenleri:
- Orman yangınları
- Su döngüsünün değiştirilmesi
- Çölleşme
Ormansızlaşmaya önlem almak için AB ülkelerinde bir mevzuat bulunmaktadır. Bu mevzuat 31 Mayıs 2023’te yayınlanan Avrupa Parlamentosu ve Konseyinin Yönetmeliği “(AB) 2023/1115’tir. Ormansızlaşma ve orman tahribi ile ilgili belirli emtia ve ürünlerin Birlik pazarında bulundurulmasına ve Birlik ‘ten ihracatına ve (AB) 995/2010 sayılı Tüzüğün yürürlükten kaldırılmasına ilişkin bir yönetmelik yayınlamıştır. Bu yönetmelik ile tüm gıda üretiminde kullanılacak hammaddelerin üretiminde ormanlara zarar verilmesinin önüne geçmek çok önemlidir. Gıda ithalatında da üretilen ürünün ormana zarar verme durumu incelenecektir. Bu durum ülkemizden AB ülkelerine yapılan ihracatta da sorun oluşturabilecektir.
| Avrupa Birliği’nin Ormansızlaşmanın İşleyişine İlişkin Antlaşmayı ve özellikle bunun 192(1) Maddesini dikkate alarak,
· Avrupa Komisyonu’nun teklifini dikkate alarak, · Yasama kanun taslağının ulusal parlamentolara iletilmesinden sonra, · Avrupa Ekonomik ve Sosyal Komitesinin görüşünü dikkate alarak, · Bölgeler Komitesine danıştıktan sonra, · Olağan yasama usulüne uygun hareket etmek, konusunda karar almıştır. Ormanlar, Dünya’nın karasal biyolojik çeşitliliğinin çoğunu barındırdığından, kereste ve odun dışı orman ürünleri ve insanlık için gerekli olan çevresel hizmetler dahil olmak üzere çok çeşitli çevresel, ekonomik ve sosyal faydalar sağlar. Ekosistem fonksiyonlarını sürdürürler, iklim sisteminin korunmasına yardımcı olurlar, temiz hava sağlarlar ve suların ve toprağın arıtılmasının yanı sıra su tutma ve yeniden doldurma için hayati bir rol oynarlar. Geniş orman alanları nem kaynağı görevi görür ve kıtasal bölgelerin çölleşmesini önlemeye yardımcı olur. Ek olarak, ormanlar dünya nüfusunun yaklaşık üçte birine geçim ve gelir sağlamaktadır ve ormanların yok edilmesi, büyük ölçüde orman ekosistemlerine bağımlı olan yerli halklar ve yerel topluluklar dahil olmak üzere en savunmasız insanların geçim kaynakları üzerinde ciddi sonuçlar doğurmaktadır. Ayrıca, ormansızlaşma ve orman bozulması, temel karbon yutaklarını azaltır. Ormansızlaşma ve orman tahribi ayrıca vahşi hayvanlar, çiftlik hayvanları ve insanlar arasındaki temas olasılığını artırarak yeni hastalıkların yayılma riskini ve yeni salgın ve pandemi risklerini taşımaktadır. |
| Tüm dünyada ormansızlaşma ve orman bozulması endişe verici bir oranda artmaktadır. Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO), 420 milyon hektar ormanın – dünyada kalan ormanların yaklaşık %10’u, Avrupa Birliği’nden daha büyük bir alana eşit – 1990 ile 2020 yılları arasında dünya çapında kaybolduğunu tahmin edilmektedir.
Orman bozulması, günümüzün en önemli iki çevresel sorunu olan küresel ısınma ve biyoçeşitlilik kaybının önemli itici güçleridir. Buna rağmen dünya her yıl 10 milyon hektar orman kaybetmeye devam etmektedir. Ormanlar da iklim değişikliğinden büyük ölçüde etkilenmektedir ve önümüzdeki on yıllarda ormanların uyum sağlamasını ve dayanıklılığını sağlamak için birçok önlemin ele alınması gerekecektir. Ormansızlaşma ve orman bozulması, küresel iklim krizine birçok şekilde katkıda bulunmaktadır. En önemlisi, ilişkili orman yangınları yoluyla sera gazı emisyonlarını arttırırlar, karbon yutak kapasitelerini kalıcı olarak ortadan kaldırırlar. Etkilenen bölgenin iklim değişikliği direncini azaltırlar. Hükümetler arası İklim Değişikliği Paneli’nin (IPCC) 2019 iklim değişikliği ve arazi özel raporunda belirtildiği gibi, tek başına ormansızlaşma sera gazı emisyonlarının %11’inden sorumludur. İklim değişikliği küresel olarak biyoçeşitlilik kaybına neden olur ve biyoçeşitlilik kaybı iklim değişikliğini şiddetlendirir. |
| Biyoçeşitlilik ve sağlıklı ekosistemler, iklime dirençli kalkınmanın temelidir. Böcekler, kuşlar ve memeliler, tozlayıcı ve tohum dağıtıcı görevi görür ve doğrudan veya dolaylı olarak karbonun daha verimli bir şekilde depolanmasına yardımcı olabilir. Ormanlar ayrıca su kaynaklarının sürekli olarak yenilenmesini ve kuraklığın ve yerli halklar da dahil olmak üzere yerel topluluklar üzerindeki zararlı etkilerinin önlenmesini sağlar. Ormansızlaşmayı ve orman bozulmasını büyük ölçüde azaltmak ve ormanları ve diğer ekosistemleri sistematik olarak eski haline getirmek, iklim değişikliğini azaltmak için doğaya dayalı en büyük fırsattır. |
| Temiz su, hava ve toprağa erişim de dahil olmak üzere çevreyle ilgili insan haklarını korumaya ve geliştirmeye çalışan çevresel insan hakları savunucuları, genellikle zulmün ve ölümcül saldırıların hedefi olurlar. Bu saldırılar orantısız bir şekilde yerli halkları etkiliyor. 2020 raporlarına göre, bu saldırıların kurbanlarının üçte ikisinden fazlası, dünya ormanlarını ormansızlaşmaya ve endüstriyel gelişmeye karşı korumak için çalışıyordu.
· Birlik tüketimi, küresel ölçekte ormansızlaşma ve orman bozulmasının önemli bir itici gücüdür. Bu Tüzüğün etki değerlendirmesi, uygun düzenleyici müdahale olmaksızın, Birliğin tek başına altı malın (sığır, kakao, kahve, palmiye yağı, soya ve odun) tüketimi ve üretiminin 2030 yılına kadar yılda yaklaşık 248.000 hektar ormansızlaşmaya yükseleceğini tahmin etmektedir. Birlik içindeki ormanların durumuna ilişkin olarak, Avrupa Ormanlarının Durumu 2020 raporu, 1990 ile 2020 2019’da Komisyon, ormansızlaşmaya ilişkin özel eylemler de dahil olmak üzere küresel çevre krizlerini ele almak için çeşitli girişimlerde bulundu. Komisyon, 23 Temmuz 2019 tarihli Dünya Ormanlarının Korunması ve Eski Haline Getirilmesi için AB Eyleminin Hızlandırılmasına ilişkin tebliğinde (“Dünya Ormanlarının Korunması ve Eski Haline Getirilmesi İçin AB Eyleminin Hızlandırılmasına İlişkin Tebliğ”), Birlik ‘in tüketim ayak izinin azaltılmasını öncelik olarak belirledi karada ve Birlik ‘teki ormansızlaştırmadan arındırılmış tedarik zincirlerinden ürünlerin tüketimini teşvik etti. Komisyon, Avrupa Yeşil Mutabakatına ilişkin 11 Aralık 2019 tarihli bildiriminde, Birliği sürdürülebilir ve kurallara dayalı modern, kaynakları verimli kullanan ve rekabetçi bir ekonomi ile adil ve müreffeh bir topluma dönüştürmeyi amaçlayan yeni bir büyüme stratejisi belirledi. |
| Birliğin doğal sermayesini korumayı, muhafaza etmeyi ve geliştirmeyi ve vatandaşların ve gelecek nesillerin sağlığını ve esenliğini çevre ile ilgili risk ve etkilerden korumayı amaçlar. Ayrıca, Avrupa Yeşil Anlaşması vatandaşlara ve gelecek nesillere, diğerlerinin yanı sıra temiz hava, temiz su, sağlıklı toprak ve biyolojik çeşitlilik sağlamayı amaçlamaktadır. Bu amaçla, 20 Mayıs 2020 tarihli Komisyon’un 2030 için AB Biyoçeşitlilik Stratejisi:
Doğayı hayatımıza geri getirmek (“2030 için AB Biyoçeşitlilik Stratejisi”) hakkındaki tebliği Adil, sağlıklı ve çevre dostu bir gıda sistemi için Çatal Stratejisi (“Çiftlikten Sofraya” stratejisi), 2030 için yeni bir AB Orman Stratejisi hakkında 16 Temmuz 2021 tarihli Komisyon tebliği, 12 Mayıs 2021 tarihli Komisyon tebliği “Herkes için Sağlıklı Bir Gezegene Giden Yolda, AB Eylem Planı”: ‘Hava, Su ve Toprak için Sıfır Kirliliğe Doğru’ ve Komisyonun AB için uzun vadeli bir Vizyona ilişkin 30 Haziran 2021 tarihli bildirimi gibi diğer ilgili stratejiler Kırsal Alanlar – 2040’a kadar daha güçlü, bağlantılı, dayanıklı ve müreffeh kırsal alanlara doğru, Avrupa Yeşil Mutabakatı kapsamında geliştirilen orman koruma ve dayanıklılık konusunda eylemin önemini daha da vurgulamaktadır. Özellikle, 2030 AB Biyoçeşitlilik Stratejisi, doğayı korumayı ve ekosistemlerin bozulmasını tersine çevirmeyi amaçlamaktadır. Son olarak, Komisyonun Avrupa için sürdürülebilir bir Biyo ekonomi hakkındaki 11 Ekim 2018 tarihli bildirimi: Ekonomi, toplum ve çevre arasındaki bağlantının güçlendirilmesi, çevrenin ve ekosistemlerin korunmasını geliştirirken gıda, yem, enerji, malzeme ve malzemelere yönelik artan talebi ele almaktadır. |
| Üye Devletler, sürekli ormansızlaşma ve orman bozulmasına ilişkin endişelerini defalarca dile getirmişlerdir. Ormanların korunması, restorasyonu ve sürdürülebilir yönetimine ilişkin küresel düzeydeki politikalar ve eylemler ormansızlaşmayı, orman bozulmasını ve biyolojik çeşitlilik kaybını durdurmak için yeterli olmadığından, hedeflere daha etkin bir şekilde katkıda bulunmak için güçlendirilmiş Birlik eyleminin gerekli olduğunu vurgulamışlardır. 2015 yılında tüm Birleşmiş Milletler (BM) Üye Devletleri tarafından kabul edilen 2030 Sürdürülebilir Kalkınma Gündemi kapsamındaki Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri (SKH’ler). World’s Forests, ek düzenleyici ve düzenleyici olmayan önlemleri değerlendireceğini ve her iki önlem türü için öneriler sunacağını söyledi. Birlik ve Üye Devletler ayrıca BM Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri için Eylem On Yılı’nı, BM Ekosistem Restorasyonu On Yılı’nı ve BM Aile Çiftçiliği On Yılı’nı onayladılar.
Avrupa Parlamentosu, dünyadaki ormanların ve doğal ekosistemlerin devam eden tahribatının, bozulmasının ve dönüştürülmesinin yanı sıra insan hakları ihlallerinin, büyük ölçüde, özellikle ormanların dönüştürülmesi yoluyla tarımsal üretimin genişletilmesiyle bağlantılı olduğunun altını çizmiştir. Bir dizi yüksek talep gören mal ve ürünün üretimine adanmış tarım arazisine. 22 Ekim 2020’de Avrupa Parlamentosu, Avrupa Birliği’nin İşleyişine İlişkin Antlaşma’nın (TFEU) 225. Maddesi uyarınca, Komisyon’dan TFEU Madde 192(1) temelinde bir teklif sunmasını talep eden bir kararı kabul etti. Zorunlu durum tespiti temelinde bir ‘AB güdümlü küresel ormansızlaşmayı durdurmak ve tersine çevirmek için AB yasal çerçevesi gündeme alınmıştır. |
Ormansızlaşma ve orman tahribi ile mücadele, sera gazı emisyonlarını azaltmak ve Birliğin Avrupa Yeşil Anlaşması kapsamındaki taahhütlerinin yanı sıra Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği (3) (‘Paris Anlaşması’) ve Avrupa Parlamentosu ve Konseyi’nin (AB) 2022/591 sayılı Kararıyla (4) kabul edilen ve Yönetmelik (AB) uyarınca yasal olarak bağlayıcı taahhütle kabul edilen Sekizinci Çevre Eylem Programı ) 2021/1119 Avrupa Parlamentosu ve Konseyi (5) en geç 2050 yılına kadar iklim nötrlüğüne ulaşmak ve 2030 yılına kadar sera gazı emisyonlarını 1990 seviyelerine göre en az %55 azaltmaktır.
Ormansızlaşma ve orman bozulmasıyla mücadele, biyolojik çeşitlilik kaybıyla mücadele etmek ve Birliğin BM Biyolojik Çeşitlilik Sözleşmesi (CBD) (6), Avrupa Yeşil Anlaşması, 2030 için AB Biyoçeşitlilik Stratejisi ve beraberindeki Birlik doğa restorasyonu hedefleri.
Birincil ormanlar benzersizdir ve yeri doldurulamaz. Plantasyon ormanları ve dikili ormanlar, birincil ve doğal olarak yenilenen ormanlara kıyasla farklı bir biyolojik çeşitlilik bileşimine sahiptir ve farklı ekosistem hizmetleri sağlar.
Tarımsal genişleme, küresel ormansızlaşmanın neredeyse %90’ına neden oluyor, orman kaybının yarısından fazlası ormanın tarım arazisine dönüştürülmesinden kaynaklanıyor, öte yandan hayvancılığın orman kaybının yaklaşık %40’ından sorumlu olduğu kabul edilmektedir.
Çiftlik hayvanları için yem üretimi, ormansızlaşmaya ve orman bozulmasına katkıda bulunabilir. Alternatif, sürdürülebilir tarım uygulamalarını teşvik etmek, çevre ve iklim zorluklarını ele alabilir ve dünya çapında ormansızlaşmayı ve orman bozulmasını önleyebilir. Daha dengeli, daha sağlıklı ve daha besleyici beslenme ve daha sürdürülebilir bir yaşam tarzı benimsemeye yönelik teşvikler, arazi ve kaynaklar üzerindeki baskıyı azaltabilir.
Birlik, 1990 ile 2008 yılları arasında ormansızlaşmayla bağlantılı olarak dünya çapında ticareti yapılan tarım ürünlerinin üçte birini ithal etti ve tüketti. Bu dönemde, mal üretimi veya hizmet sunumuyla ilişkili dünya çapındaki ormansızlaşmanın %10’undan Birlik tüketimi sorumluydu. Birlik tüketiminin nispi payı azalıyor olsa bile, Birlik tüketimi orantısız olarak ormansızlaşmanın büyük bir itici gücüdür. Bu nedenle Birlik, belirli mal ve ürünlerin tüketiminden kaynaklanan küresel ormansızlaşmayı ve orman bozulmasını en aza indirmek için harekete geçmeli ve böylece sera gazı emisyonlarına ve küresel biyoçeşitlilik kaybına katkısını azaltmanın yanı sıra Birlik içinde sürdürülebilir üretim ve tüketim modellerini teşvik etmelidir.
Çevre kalitesinin Birlik politikalarına entegre edilmesi ve sürdürülebilir kalkınma ilkesine uygun olarak sağlanmalıdır. Avrupa Yeşil Mutabakatının dış boyutunun bir parçası olarak, bu Tüzük kapsamındaki eylem, BM 2017-2030 Orman Stratejik Planı gibi ormansızlaşmanın ve orman bozulmasının azaltılmasına katkıda bulunan mevcut küresel anlaşmaların, taahhütlerin ve çerçevelerin önemini dikkate almalıdır. Ormansızlaşmayı durdurmak ve bozulmuş ormanları restore etmek, tüm ülkelerin önemli bir görevi olmak durumundadır.
Birliğin dünya çapında ormansızlaşmaya ve orman bozulmasına yaptığı katkıyı en aza indirmek ve böylece küresel ormansızlaşmanın azalmasına katkıda bulunmalıdır,
Birliğin sera gazı emisyonlarına ve küresel biyolojik çeşitlilik kaybına yaptığı katkıyı azaltması zorunludur.
Cezalar
- Üye Devletlerin 2008/99/EC sayılı Avrupa Parlamentosu ve Konsey Direktifi (23) kapsamındaki yükümlülüklerine halel gelmeksizin, Üye Devletler bu Tüzüğün operatörler ve tüccarlar tarafından ihlal edilmesi durumunda uygulanacak cezalara ilişkin kurallar belirleyecek ve bunların uygulanmasını sağlamak için gerekli tüm önlemler. Üye Devletler, Komisyon’u bu kurallardan ve bu önlemlerden haberdar edecek ve bunları etkileyen müteakip değişiklikleri gecikmeden Komisyon’a bildirecektir. Bu cezalar şunları içerecektir: Çevreye verilen zararla ve ilgili mal veya ilgili ürünlerin değeriyle orantılı para cezaları, bu tür para cezalarının düzeyinin, sorumluları ihlallerinden kaynaklanan ekonomik faydalardan etkin bir şekilde mahrum bırakmalarını sağlayacak şekilde hesaplanması ve kademeli olarak tekrarlanan ihlaller için bu tür para cezalarının seviyesinin artırılması; Tüzel kişiler söz konusu olduğunda, bu tür bir para cezasının azami tutarı, toplam ciro hesaplamasına göre hesaplanan, ceza kararından önceki mali yılda operatörün veya tüccarın Birlik çapındaki toplam yıllık cirosunun en az %4’ü olacaktır. (EC) No 139/2004(24) Madde 5(1)’de belirtilen taahhütler için ve gerektiğinde elde edilen potansiyel ekonomik faydayı aşacak şekilde artırılacaktır;
- İlgili ürünlere müteşebbis ve/veya tüccardan el konulması;
|
- Kakao tozu (ilave şeker veya diğer tatlandırıcı maddeler içermeyen)
- Çikolata ve kakao içeren diğer gıda müstahzarları
- Kahve ve Kahve (kavrulmuş veya kafeini alınmış olsun olmasın); kahve kabukları ve kabukları; herhangi bir oranda kahve içeren kahve ikameleri
- Palmiye yağı Hurma cevizi ve çekirdekleri
- Hurma yağı ve fraksiyonları (rafine edilmiş olsun olmasın, fakat kimyasal olarak değiştirilmemiş)
- Ham hurma çekirdeği ve babassu yağı ve bunların fraksiyonları (rafine edilmiş olsun olmasın, fakat kimyasal olarak değiştirilmemiş)
- Hurma çekirdeği ve babassu yağı ve fraksiyonları (rafine edilmiş olsun olmasın, fakat kimyasal olarak değiştirilmemiş) (ham petrol hariç)
- Hurma cevizi veya çekirdek katı veya sıvı yağlarının ekstraksiyonundan kaynaklanan, hurma yemişlerinin veya çekirdeklerinin küspe ve diğer katı artıkları (öğütülmüş veya pelet halinde olsun olmasın)
- Saflığı %95 veya daha fazla olan gliserol (kuru ürünün ağırlığı üzerinden hesaplanmıştır)
- Palmitik asit, stearik asit, bunların tuzları ve esterleri
- Doymuş asiklik monokarboksilik asitler, bunların anhidritleri, halojenürleri, peroksitleri ve peroksiasitleri; bunların halojenlenmiş, sülfonlanmış, nitrolanmış veya nitrozlanmış türevleri (formik asit, asetik asit, mono-, di- veya trikloroasetik asitler, propiyonik asit, bütanoik asitler, pentanoik asitler, palmitik asit, stearik asit, bunların tuzları ve esterleri ve asetik anhidrit hariç)
- Stearik asit, endüstriyel
- Oleik asit, endüstriyel
- Endüstriyel monokarboksilik yağ asitleri; Rafinasyondan elde edilen asitli yağlar (stearik asit, oleik asit ve uzun yağlı yağ asitleri hariç)
- Sınai yağ alkolleri
- Kauçuk ve Tabii kauçuk, balata, güta-perka, guayül, çikle ve benzeri tabii sakızlar (ilk şekillerde veya levha, levha veya şerit halinde)
- Bileşik kauçuk (vulkanize edilmemiş) (ilk şekillerde veya plaka, levha veya şerit halinde)
- Vulkanize edilmemiş kauçuk diğer şekillerde (örneğin çubuklar, borular ve profil şekilleri) ve eşyalar (örneğin diskler ve halkalar)
- Vulkanize kauçuk iplik ve kordon
- Vulkanize kauçuktan levhalar, levhalar, şeritler, çubuklar ve profiller (sert kauçuk hariç)
- Vulkanize kauçuktan taşıyıcı veya transmisyon kayışları veya kayışları
- Kauçuktan yeni pnömatik lastikler
- Lastikten kaplanmış veya kullanılmış pnömatik lastikler; kauçuktan dolgu veya tampon lastikler, lastik dişleri ve lastik kanatçıkları
- Kauçuktan iç lastikler
- Vulkanize kauçuktan (sert kauçuk hariç) her amaca uygun giyim eşyası ve giysi aksesuarları (eldivenler, tek parmaklı eldivenler ve kısa eldivenler dahil)
- Vulkanize kauçuktan diğer eşya, sert kauçuk hariç, 40. fasılda belirtilmeyen başka yerde
- Döküntü ve artıklar dahil her biçimdeki sert kauçuk (örneğin ebonit); sert kauçuktan eşya
- Soya ve Soya fasulyesi (kırılmış olsun olmasın)
- Soya fasulyesi unu ve küspesi
- Soya fasulyesi yağı ve fraksiyonları (rafine edilmiş olsun olmasın, fakat kimyasal olarak değiştirilmemiş)
- Soya fasulyesi yağının ekstraksiyonundan kaynaklanan küspe ve diğer katı artıklar (öğütülmüş veya pelet halinde olsun olmasın)
- Odun ve Yakacak odun, kütük, kütük, ince dal, çalı veya benzeri şekillerde; talaş veya parçacık halinde ahşap; talaş ve ağaç atıkları ve hurdaları (kütük, briket, pelet veya benzeri şekillerde aglomere edilmiş olsun olmasın)
- Odun kömürü (aglomere edilmiş olsun olmasın) (kabuk veya fındık kömürü dahil)
- Ahşap
